Pastel to technika malarska i rysunkowa, a także środek rysunkowy i malarski w formie kolorowego sztyftu, służący do nanoszenia kolorowych pigmentów na podłoże. Mianem pastelu określa się także kompozycję malarską wykonaną tą techniką.

Farby pastelowe składają się z nadającego kolor pigmentu, kredy, gipsu i niewielkiej ilości spoiwa, którym najczęściej jest guma tragakantowa. Mieszaninę formuje się w cienkie wałeczki, a następnie pozostawia do wyschnięcia. Przed wyschnięciem pastele mają konsystencję ciasta, stąd nazwa (z wł. pastello, od pasta – ciasto). Najczęściej w technice pastelowej używa się pasteli miękkich — zwanych też suchymi, o przekroju okrągłym lub kwadratowym, jest to pierwotny, najbardziej rozpowszechniony typ pasteli. Mają bardzo miękką konstrukcję, jest ona spowodowana użyciem bardzo słabego roztworu gumy jako spoiwa. Niemniej popularne są również pastele olejne — spoiwem są tu oleje. Nadają one pastelom przezroczystość, jednocześnie mocno przyczepiając pigment do podłoża. Pastel olejny dostępny jest w mniejszej gamie kolorów w porównaniu z pastelem miękkim. Prócz tego stosuje się również pastele twarde, sztyfty (ołówki) pastelowe, pastele kredowe, kredki woskowe i w użyciu od niedawna pastele wodne.

Technika pastelowa zazwyczaj bywa określana jako łącząca walory rysunkowe i malarskie. Jako podobrazie dla kompozycji pastelowych najczęściej wykorzystuje się powierzchnie szorstkie. W historii tej techniki stosowano m.in. papier, płótno, a nawet karton czy pergamin. Pastel jest wcierany w odpowiednie podłoże malarskie, jednak nie wnika w nie i zostaje na powierzchni. Dlatego dzieło wykonane w tej technice jest bardzo podatne na wszelkie uszkodzenia mechaniczne, a farby pastelowe łatwo osypują się z większości typów podobrazia. Delikatność i wrażliwość tej techniki stwarza liczne problemy, zwłaszcza w związku z przechowywaniem dzieł pastelowych w kolekcjach. Do utrwalania pasteli stosuje się różnego rodzaju fiksatywy, które zmieniają jednak nasilenie barw. Kolory zaś są wskazywane jako zasadniczy walor tej techniki malarskiej: są świetliste, miękkie i łagodne (stąd określenie „barwy pastelowe”). Choć warsztat pracy przypomina technikę rysunkową, efekty osiągane za jej pomocą mają zasadniczo charakter malarski. Ponadto pastele, jakkolwiek wrażliwe mechanicznie, są odporne na działanie czasu, a dzieła nimi wykonane zachowują swoje walory kolorystyczne i nasilenie barwne przez bardzo długi czas.

Technika pastelu zaczęła być stosowana w malarstwie europejskim w końcu XV wieku, a rozwinęła się w XVII, by w wieku XVIII zyskać szczyt popularności, szczególnie wśród portrecistów. Ponowne duże zainteresowanie tą techniką malarską datuje się na koniec XIX i początki XX wieku. Wybitnymi przedstawicielami tej techniki w Polsce byli m.in. Stanisław Wyspiański i Stanisław I. Witkiewicz Witkacy. Obecnie jednym z najciekawszym twórców pracujących w technice pastelu jest Stasys Edrigevicius.

Od 1987 roku Galeria Sztuki Współczesnej BWA SOKÓŁ organizuje przeglądy malarstwa pastelowego, od 2002 roku w formule międzynarodowej. W 1995 roku artyści biorący udział w wystawach założyli Stowarzyszenie Pastelistów Polskich z siedzibą w Nowym Sączu, które promuje ten rodzaj malarstwa. 


Artyści: Marek Andała, Cyprian Biełaniec, Stanisław Chomiczewski, Jan Chrząszcz, Janusz Cywicki, Alicja Czebotar-Siemaszko, Katarzyna Czuchnowska, Joanna Garasińska, Jerzy Głuszek, Andrzej Guttfeld, Ilona Herc, Maria Idziak, Katarzyna Kania, Andrzej Stanisław Konieczny, Edward Kopaczew, Monika Krzakiewicz-Dańko, Anna Ksykiewicz, Marta Kula, Anna Lenkiewicz, Anna Lewińska, Lidia Maciejewska-Suchanek, Jan Marian Marciniak, Ryszard Miłek, Marek Darek Nierzwicki, Maria Polakowska-Prokopiak, Marta Rak-Podgórska, Małgorzata Ratajczyk, Grzegorz Ratajczyk, Hanna Romańska-Tusiewicz, Marek Rzeźniak, Maria Serwińska-Guttfeld, Marek Sołowiej, Jan Śliwiński, Janusz Trzebiatowski, Elżbieta Zuzelska-Zadora, Katarzyna Zwolińska.