Działania twórcze ukierunkowano w nim (w projekcie) na rejestrację aktywności lokalnych społeczności na terenie Małopolski w kontekście zanikającego zwyczaju modlitw przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych, które stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych elementów polskiego krajobrazu kulturowego [...]. Projekt nie jest katalogiem kapliczek. Istotę cyklu stanowi refleksja nad relacją: człowiek-natura-sacrum. Ważną rolę pełni w nim temat oddziaływania przestrzeni, w tym zagadnienie krajobrazu, jako czynnika kształtującego przeżycia duchowe oraz więzy wspólnotowe.

Tradycja modlitw przy obiektach tzw. małej architektury sakralnej ma swoje źródło zarówno w religii chrześcijańskiej, jak i wierzeniach przedchrześcijańskich. Z uwagi na jej proweniencję istotna jest topografia przestrzeni. Wizualnej analizie poddano usytuowanie, specyfikę obiektów, wygląd i zachowanie wiernych, a także aspekty związane z postrzeganiem i odczuwaniem czasu w jego antropologicznym wymiarze (cykliczność i linearność). Zróżnicowana topografia oraz otoczenie kapliczek i krzyży przywodzą na myśl ideę środka: osi kosmicznej – axis mundi, którą spopularyzował wybitny religioznawca, Mircea Eliade. W rozważaniach nad sakralnym wymiarem czasu i przestrzeni Eliade zwrócił uwagę na wielorakie formy przejawiania się świętości, analizując je w szerokim kontekście antropologicznym (archetypy, mity i symbole).

Czym jest „oś świata”? To sfera, w której następuje przemiana chaosu w kosmos – rzeczywistość uporządkowaną. Obszar szczególny, gdzie niebo łączy się z ziemią, wymiar materialny przenika się z duchowym, lokalny z uniwersalnym, a doczesność z wiecznością. Symboliczne „środki świata” objawiają jego świętość, zarazem służą przywracaniu odwiecznych wartości. Eliade wielokrotnie podkreślał, że ludzka tęsknota za „pełnią bytu” wiąże się z odniesieniem do przestrzeni o wymiarze sakralnym. Tęsknota ta od zarania dziejów nieustannie przejawia się w wielu kulturach i religiach. Najpełniejszy wyraz znajduje w archetypie raju: mitycznym centrum, miejscu zgodnej egzystencji wszystkich stworzeń, pierwotnym w swej harmonii, świętym i naznaczonym bożą obecnością. Ślady toposu tęsknoty za rajem można znaleźć już w wierzeniach ludzi z epoki mezolitu (8 tysięcy lat p. n. e.). Również i chrześcijaństwo jest przepełnione nostalgią za rajem utraconym. Jego bramy otwiera ponownie Chrystus poprzez śmierć na krzyżu, który stał się drzewem żywota.

Krzysztof Ligęza